hồi ký cát bụi chân ai

Ông Chu Văn Hòa - Cục Trưởng, Cục Xuất bản, in và phát hành trao đổi với PV Dân Việt về việc thu hồi cuốn sách "Một cơn gió bụi" (Kiến văn lục) của tác giả Trần Trọng Kim. Sáng ngày 27.6, trao đổi với PV Dân Việt, ông Chu Văn Hòa - Cục Trưởng Cục Xuất bản, in và Dấu Chân Trên Cát mang đến cho mình rất nhiều cảm xúc, càng đọc càng lôi cuốn bởi những tình tiết thú vị, những mâu thuẫn được đẩy lên cao và nút thắt dần được tháo gỡ. Không chỉ nói về văn hóa Ai Cập, Dấu Chân Trên Cát còn là một cuốn sách sâu sắc về giá trị tinh thần, tâm linh và cuộc sống. Dấu Chân Trên Cát (bìa sau) Mua tại Tiki Mua tại Fahasa Cồn cát Quang Phú Quảng Bình - Chơi VUI hết mình, hình ĐẸP hết ý. Cồn cát Quang Phú mang đến cho du khách cảm giác như lạc vào sa mạc. Đây là điểm du lịch cực hấp dẫn tại Quảng Bình giúp bạn không chỉ thỏa sức vui chơi mà còn có nhiều hình đẹp mang về. Du lịch Một số tác phẩm tiêu biểu của Tô Hoài như: Dế mèn phiêu lưu ký (truyện dài, 1942); Quê người (tiểu thuyết, 1943); Truyện Tây Bắc (tiểu thuyết, 1954); Mười năm (tiểu thuyết, 1958); Miền Tây (tiểu thuyết, 1960); Tự truyện (hồi ký, 1965); Quê nhà (tiểu thuyết, 1970); Cát bụi chân ai (hồi ký, 1991); Tuyển tập Tô Hoài (1993); Tuyển tập truyện ngắn Tô Hoài (1994); Tuyển tập viết cho thiếu nhi (1994 Cát Bụi Chân Ai. Tác giả: Tô Hoài Hồi Ức Của Một GeiSha (Đời Kỉ Nữ) - Arthur Golden - Tiểu Thuyết; Giã Biệt Bóng Tối Tây Du Ký - Ngô Thừa Ân. Tiểu Thuyết. Xem thêm. Liên kết. Wings Production - Phòng thu âm HCM. TU VIỆN TƯỜNG VÂN mind mapping sumpah pemuda dalam bingkai bhinneka tunggal ika. TPO - Chiều chiều và trước đó Cát bụi chân ai vậy là nằm trong cùng một dòng chảy đặc biệt của văn chương thế giới thế kỷ, "không nỗi đau nào riêng của ai". LTS Nhà văn Tô Hoài, một cây đại thụ của văn học hiện đại Việt Nam, vừa qua đời trưa 6/7/2014 tại Hà Nội, thọ 95 tuổi. Trong hơn bảy mươi năm cầm bút, nhà văn Tô Hoài đã để lại một khối lượng tác phẩm đồ sộ, thuộc nhiều thể loại truyện ngắn, tiểu thuyết, hồi ký, tự truyện, về nhiều khu vực thiếu nhi, miền núi, thành thị, nước ngoài. Đặc biệt tên tuổi ông gắn với nhân vật chú Dế Mèn trong cuốn “Dế mèn phiêu lưu ký” 1941 và các cuốn hồi ký “Cát bụi chân ai”, “Chiều chiều” viết vào những năm cuối thế kỷ XX. Nhà văn Tô Hoài đã được Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật đợt 1. Tưởng nhớ nhà văn Tô Hoài, báo điện tử Tiền Phong xin giới thiệu lại bài viết của nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên, Chủ tịch Hội Nhà văn Hà Nội, viết về tác phẩm “Chiều chiều” của ông như là một sự phác thảo cuộc đời của nhà văn. Chiều chiều là câu chuyện của một người già, của một nhà văn già, ngồi nhớ lại và kể lại đời mình, nhưng là đời của một nhà văn, nhưng là một nhà văn có cuộc đời dính dự vào nhiều việc nhiều người của một kiếp cầm bút, chuyện như vậy là chuyện buồn thương nhớ tiếc xót xa ân hận quên quên nhớ nhớ, có cái quên ngày trước nhớ bây giờ có cái nhớ bây giờ quên ngày sau, đang chuyện hôm nào về chuyện hôm nay từ chuyện hiện tại ngược chuyện quá khứ, giọng kể cứ nhẩn nha rõ là của một người già nhưng mà còn tinh tường còn mẫn trí còn tiệp liệp, giọng kể cứ buông thả nhấn nhá hóm hỉnh thâm trầm, nghe thì như gặp đâu nói đấy nhớ gì kể nấy mà thông một mạch liền một chuỗi, gấp sách lại thì đã chiều chiều vẫn văng vẳng bên tai tiếng gọi nghé. "Cuốn sách đời người đã đến đoạn ấy". Chuyện một đời người nhưng là đời của một thời và thời của một đời, tỉ mỉ việc tinh tường người, lắm cái hiểu được nhưng như chưa hiểu, lắm cái chưa hiểu mà như hiểu, kết cục thì "cũng là vậy thôi", "ấy đấy", "chỉ thế thôi", "cái sự đời thế vậy". Người già kể chuyện chiều chiều không của riêng mình, của bạn bè đồng nghiệp mình trong cùng một quốc gia lãnh thổ, người già này đi đã lắm gặp đã nhiều thấy đã đầy những việc những người những cảnh ngộ cả ở ngoài biên cương xứ sở mà tương liên mà thấu cảm mà vận vào mình vào người, văn chương thì cũng là cuộc đời, đời thế ấy văn thế ấy "người đọc người thương nhau", dẫu đây hay kia người cầm bút cũng một thân phận con người một nỗi niềm ngậm ngùi, người già trải nghiệm rồi chiêm nghiệm rồi nghe tiếng gọi nghé văng văng trong ký ức tìm về lại cái làng quê của một thời một đời, trên đường đi hôm nay lại gặp người hôm qua, người không cố nhân nhưng chuyện là cố sự, mà cố sự cố nhân hay không cũng đã trọn một đời người một kiếp sống. Chiều chiều nửa hồi ký nửa tiểu thuyết, người già tác giả có duyên phận viết tự truyện từ trẻ, đọc tự truyện như đọc tiểu thuyết, cảnh thực đó người thực đó việc thực đó là tài liệu lại cũng là chất liệu, xâu chuỗi số phận những con người cụ thể có tên tuổi địa chỉ lai lịch lại thành ra số phận một nhân vật có tên chung một lớp người một loại người. Người già chiều chiều ngồi lục trí nhớ ở đây thản nhiên điềm tĩnh phơi trần con người mình qua các công việc, các ứng xử, các khôn dại được mất khen chê, người già vẫn còn khéo nhún nhường nói về mình, chuyện đau mấy buồn mấy nói ra có phần anh phần tôi dự vào trách nhiệm lấy không đổ cho ai được mà đổ cho ai được, dế mèn là chuyện ngày nảo ngày nao giờ là con ếch "tôi là con ếch Cu Ba, ở rừng thì da xanh thẫm lá rừng, ở ruộng mía thì lổ đổ màu lá mía, đến mùa hoa, lưng ếch chấm đỏ, chấm vàng như cánh hoa rơi", người già nói thế biết thế, tin thì tin không tin thì thôi, nghe thì bổ cho ai không nghe thì thiệt cho ai, ai biết, người già đây có bạn là ông Ngải xóm ồng rồi "ông nói cái gì ông cũng theo, nhưng thật ra xưa nay ông chỉ theo ông, theo bàn tay ông mà thôi", người già quý ông Ngải là vì thế, tìm về với ông lão nông dân đó như để học một cái gì ngấm một cái gì ngẫm một cái gì là vì thế, suốt hơn bốn chục năm qua từ cái đận đi thực tế sau một cuộc đấu tranh tư tưởng lớn, qua cái đận đi thực tế của một khóa học, đến cái đận chỉ về thăm về chơi không thôi. ọc Chiều chiều là đọc một tự thuật một hồi ký một bút ký như đọc già Hêm Ernest Hemingway mà trong sách già Tô Tô Hoài có nhắc đến có bình phẩm, nó là một tiểu thuyết-hồi tưởng, roman-mémoire, đó là nhan đề xin nhấn mạnh là nhan đề tác phẩm cuối cùng kịp hoàn thành của nhà văn Nga Anatoly Rybakov 1911-1998, người đã mang nặng đẻ đau theo đúng nghĩa đen của từ này dùng cho một tác phẩm văn học "những đứa con phố Arbat" ròng rã suốt ba mươi năm trời, cuốn sách Rybakov có nhiều nhân vật lịch sử cụ thể, chính khách và nhà văn, - Stalin và Khruschev, Gorbachev và Yeltsin, Kaverin và Tvardovski, Triphonov và Okudjava, nhưng nhân vật chính là Thời Gian, một Thời Gian không hề bị thêm thắt tô vẽ, đích thực và vĩnh hằng, đang sống và đang thở, con người đối thoại với Thời Gian với những người đã sống đang sống những người cùng thời để nhận thức cái đã trôi qua cái đang xảy ra cái sẽ đi đến để hiểu thế nào vì sao thế kỷ này nhân loại này, Rybakov muốn nước Nga nhớ nhiều đến quá khứ để "suy nghĩ nhiều hơn, nhận thức bản thân sâu sắc hơn và vì vậy tìm cho mình đường đi đúng đắn hơn". "Tiểu thuyết-hồi tưởng" nằm trong tủ sách "Thế kỷ 20 của tôi" của nhà xuất bản Vagrius, cũng trong tủ sách đó có cuốn "Tấm hộ chiếu sói" của nhà thơ nhiều danh tiếng tai tiếng Evgheni Evtushenko mà tác giả gọi là "cuốn tiểu sử đúng lúc", mở vào sách ông thú nhận "Suốt cả cuộc đời, với sự nhanh nhạy chính xác như một chiếc máy ghi địa chấn, tôi đã hào hứng ghi lại tất cả những cơn chấn động và động đất của thế kỷ hai mươi, do đó đôi khi tôi đã không ghi lại được nhịp đập trái tim mình. Người ta gọi tôi là kẻ tự kỷ trung tâm, thực ra tôi là người chấn tâm. Nhưng những gì tôi viết ra - thậm chí không phải viết về mình - cũng là tôi. Còn những cái tôi viết như chỉ là về mình - đôi khi lại trở nên lớn hơn chỉ là tôi. iều đó giống như bảng điện tâm đồ kép - của tôi và của thế kỷ hai mươi". Nhà văn Brazil Jorge Amado có cuốn "Hải trình ven bờ" "Navigation de cabotage" phác thảo những hồi ức không bao giờ viết ra, nói không viết nhưng phác thảo cũng đã là viết, mà không viết không được, những người những việc khắp thế giới ông đã gặp đã trải trên những nẻo đường văn chương của thế kỷ đòi phải được ghi lại, dù là dưới dạng những mảnh vụn hồi ức, góp thêm một lời cắt nghĩa cuộc sống thế kỷ đầy biến động xáo trộn này. Ví như hồi ức của ông về cảnh tại nhà Ilya Erenbua ở Moskva đang trong bữa tiệc chào đón mình Quách Mạt Nhược đã điềm nhiên đặt cả hai tay lên bộ ngực hở của Valentina vợ K. Simonov trước mặt mọi người. "Tôi là con người và không cái gì thuộc về con người lại xa lạ với tôi", "gửi em thế kỷ chúng ta niềm vui nỗi khổ đều qua vội vàng", câu đầu là một châm ngôn câu sau là một câu thơ tôi cũng chẳng nhớ hai câu của ai lúc nào chợt hiện về trong đầu lúc này thấy hợp cảnh hợp sách hợp người. Chiều chiều và trước đó Cát bụi chân ai vậy là nằm trong cùng một dòng chảy đặc biệt của văn chương thế giới thế kỷ, "không nỗi đau nào riêng của ai". Người già nhà văn già viết chuyện đời mình dụng công lắm mà cứ như không như bỡn, một tiếng gọi nghé trên đồng đủ để xâu chuỗi liên kết mọi chuyện kể trên gần sáu trăm trang sách tưởng như rời rạc lan man không đầu không cuối, "tôi lại về xóm ồng", con nghé bông nghé hoa ngày nọ ông khách hỏi mua nhà ta chẳng bán ông khách hỏi hoạn nhà ta chẳng cho đã qua thuở chơi dưng phải đi cày từ lâu đi cho đến bờ đẽo lại đập rợ vào lưng là vặt bước vào đi cho thẳng đường cày cho ngay đường bừa chân đi tai nghe dạ nhớ lấy chớ đi quàng phải đòn. Tiếng gọi nghe văng vẳng trong cánh đồng, cái tai người già còn thính, nhưng ông đã già, "Bốn phía phẳng lặng đồng không. Chẳng trông thấy ai gọi nghé. Chỉ là tai tôi phảng phất tưởng nhớ mà thôi". Kìa bóng ai như bóng người đang quảy gánh đi trên đường làng nhặt phân. ã qua đi rồi tuổi thơ, giọng hát khàn của ca sĩ trẻ đang ăn khách Phương Thanh tràn lan trên trang sách nhà văn bát thập Tô Hoài tôi đang đọc. Và câu thơ Huy Cận thuở hoa niên vọng lên trong một nét nhạc trầm của người cùng hội cùng thuyền đâu xa nắng chia nửa bãi chiều rồi. Và khúc ngâm đùa chơi của chàng lãng tử cố đô Hoàng Phủ Ngọc Tường đùa thôi nhé thiên đường mộng ảo thế giới vỡ tan ngoài chân mây cầm giấc mơ xanh vàng tím đỏ ngoảnh lại nhìn - nấm mọc đầy tay. Chàng Giang Châu Tư Mã áo xanh và nàng ca kỹ tay đàn che nửa mặt hoa trên bến Tầm Dương đêm ấy cùng là một kiếp bên trời lận đận. ọc Tô Hoài thấy ra nhiều liên tưởng lắm. ó là sách Văn cũng là sách ời. Hà Nội những ngày đẹp thu '1999 Nhà thơ Xuân Diệu không chỉ nổi tiếng với một khối tài sản thi ca đồ sộ mà còn khiến dư luận quan tâm bởi cuộc sống riêng với nhiều tin đồn về giới tính thật. Mấy chục năm qua, câu chuyện về giới tính của nhà thơ Xuân Diệu luôn là đề tài được giới văn nghệ sĩ và độc giả quan tâm đặc biệt. Ở cuộc sống riêng của "ông hoàng thơ tình Việt Nam" luôn ẩn chứa những điều bí mật khiến người khác phải tò mò. Trong suốt một thế kỷ qua, nghi án giới tính của Xuân Diệu vẫn là một dấu hỏi lớn. Đến năm 1993, khi nhà văn Tô Hoài công bố cuốn hồi ký "Cát bụi chân ai" thì bạn đọc mới tìm thấy câu hỏi về giới tính của nhà thơ Xuân Diệu. Dưới đây là một số trích đoạn trong cuốn hồi ký của nhà văn Tô Hoài viết về "tình trai", về nỗi khổ tâm, dằn vặt của Xuân Diệu "Tôi quen Xuân Diệu trước 1945. Tôi cũng là người Xuân Diệu rủ đi nghe và cổ vũ Xuân Diệu lần đầu tiên thuyết đề tài Thanh niên với quốc văn ở giảng đường trường đại học Hà Nội. Xuân Diệu nói “Hoài đi ủng hộ Diệu”. Anh Hiến sinh viên mặt tái xanh nhút nhát ra giới thiệu lúng túng. Không sao, Xuân Diệu áo tuýt so lụa mỡ gà, cà vạt lấm tấm vàng sẫm, làn tóc rậm đen loăn xoăn trên đài trán đã thu hút người nghe vào ngay câu chuyện. Đột nhiên Xuân Diệu nói nhịu chữ “tâm hồn”- như một bà già trong làng bán bánh đúc có tật nói nhịu nhảm. Nhưng Xuân Diệu vẫn tiếp tục sang sảng hùng biện, không ai kịp sửng sốt. Xuân Diệu và Huy Cận lên Nghĩa Đô, ở chơi cả buổi và ăn cơm. Dịu dàng, âu yếm, Xuân Diệu cầm cổ tay tôi, nắm chặt rồi vuốt lên vuốt xuống. Bốn mắt nhìn nhau đắm đuối. Xuân Diệu gắp thức ăn cho tôi. Cử chỉ thân thiết quá, hơi lạ với tôi, nhưng mà tôi cảm động. Tôi sướng mắt nhìn tập thơ, thơ khổ rộng nhà in Trung Bắc phố Hàng Buồm. Hai chữ Xuân Diệu nét chì sắc gợn, không phải chữ gỗ dẹp đét. Nhà thơ Xuân Diệu. Ảnh internet Thỉnh thoảng, Xuân Diệu lại lên nhà tôi. Vẫn nắm tay cả buổi, nhìn tha thiết. Xuân Diệu yêu tôi. Nhớ những tình yêu con trai với nhau, ở trong làng và ở lớp, khi mới lớn. Học lớp nhất trường Yên Phụ, nói vỡ tiếng ồ ồ, mặt xùi trứng cá, chúng nó cứ bảo tôi là con gái. Nhiều thằng cặp đôi với tôi, đòi làm vợ chồng. Có hôm chúng nó tranh vợ đánh nhau lung tung. Có đứa xô vào ôm chặt, sờ soạng toạc cả đũng quần tôi. Nhiều hôm đi học không dám đến sân trường sớm. Phải lẩn vào trong ngõ Trúc Lạc, nghe trống mới chạy ù đến xếp hàng vào lớp. ..... Cả dạo mưa gió, Xuân Diệu ở lại u tỳ quốc không ra ngoài. Giọt gianh lách tách mái nứa gọi về những đêm ma quái, rùng rợn, say đắm. Bàn tay ma ở đâu sờ vào. Không phải. Tay người, bàn tay người đầy đặn, ấm ấm. Hai bàn tay mềm mại xoa lên mặt lên cổ rồi xuống dần khắp mình trần truồng trong mảnh chăn dạ. Bóng tối bập bùng lên như ngọn lửa đen không có ánh, cái lạnh đêm mưa rừng ấm dần lên. Chẳng còn biết đường ở đâu, mình là ai, ta là ai, hai cơ thể con người quằn quại, quấn quýt, cánh tay, cặp đùi thừng chão trói lại, thít lại, dằng ra. Niềm hoan lạc trong tôi vỡ ra, dữ dội dằn ngửa cái xác thịt kia. Rồi bàn tay dịu dàng lại vuốt lên mặt. Lần này thì tôi lử lả, tôi nhuôi ra rên ư ử, như con điếm mê tơi không nhớ nổi người thứ mấy, thứ mấy nữa. Trời rạng sáng. Xuân Diệu trở về màn mình lúc nào không biết. Tôi he hé mắt nhớ lại những hứng thú khủng khiếp. Những cảm giác nồng nàn kích thích trong bóng tối đã trơ ra khi sáng bạch. Tôi chạy xuống cánh đồng giữa mưa. Nhưng đêm mai lại vào cuộc dữ dội. Trong đêm quái quỷ lại thấy hình như không phải mình mọi khi, cũng không biết rồi trời lại sáng. Cho đến khi thật thấy rạng sáng mới rờn rợn". Khi bị phát hiện chuyện giới tính, bị kiểm điểm, Xuân Diệu chỉ biết khóc trong sự dằn vặt, đau đớn. Tô Hoài kể "Xuân Diệu chỉ ngồi khóc, chẳng biết Nam Cao, Nguyễn Huy Tưởng, Trọng Hứa, Nguyễn Văn Mãi, cả lão Hiến, thằng Nghiêm Bình, thằng Đại và mấy thằng nữa, có ai ngủ với Xuân Diệu không, nhưng cũng không ai nói ra. Tôi cũng câm như hến. Lúc rồ lên, trong đêm tối quyến rũ, mình cũng điên kia mà. Không nói cụ thể việc ấy, nhưng ai cũng to tiếng gay gắt “tư tưởng tư sản, phải chừa đi”. Xuân Diệu nức nở “tình trai của tôi…tình trai…” rồi nghẹn lời, nước mắt lại ứa ra. Ít lâu sau, trong một cuộc họp ban chấp hành, Xuân Diệu bị đưa ra khỏi ban thường vụ. Và cũng thành một cái nếp kéo dài, từ đấy không ai nhắc nhở đến những việc chủ chốt trước kia Xuân Diệu đã phụ trách. Bỗng dưng, Xuân Diệu thành một người hiếm thì giờ chỉ chuyên đi viết. Mà Xuân Diệu cũng tự xa lánh mọi công tác." Thời của Xuân Diệu, Luật pháp nước ta chưa thừa nhận quan hệ đồng tính như bây giờ. Chính vì thế, nỗi đau, sự thiệt thòi của Xuân Diệu càng nặng trĩu hơn. Nhà thơ Xuân Diệu tên thật là Ngô Xuân Diệu, sinh ngày 2 tháng 2 năm 1916, ở làng Trảo Nha, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Bên cạnh sáng tác thơ, Xuân Diệu còn viết cho các báo như Ngày Nay và Tiền Phong. Sau đấy ông tham gia sáng lập Đoàn báo chí Việt Nam, nay là Hội Nhà báo Việt Nam. Trong suốt cuộc đời cầm bút, Xuân Diệu đã viết tổng cộng khoảng trên trang sách có giá trị. Ông đã vinh dự được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Nhất 1985 và Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật đợt I, năm 1996. tổng hợp 1 HC PHN H THNG TH LOI V TC GIA TIÊU BIU VĂN HC VIT NAM HIN ĐI 1945 ĐN NAY GIẢNG VIÊN BÙI BÍCH HNH LỚP 19SNV ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KHOA NGỮ VĂN  Đà Nẵng - 2022 Why is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole is this page out of focus?This is a Premium document. Become Premium to read the whole document. Tag Mới nhất Cũ nhất Tô Hoài - hạt ngọc của làng văn Việt Nam Bút lực dồi dào của Tô Hoài được tôi luyện từ một tâm hồn nhạy cảm với thời cuộc, nhân tình thế thái, với vạn vật, thiên nhiên và một cuộc đời đầy ắp trải nghiệm. Bài đọc sách này tôi viết cách đây 21 năm, khi đang là biên tập viên báo Tuổi Trẻ. Do bị Tuổi Trẻ lắc đầu, tôi đã đưa sang in ở báo Phụ Nữ, số thứ Tư 3/3/1993 lúc ấy Thế Thanh đương là tổng biên tập, trong khi Kim Hạnh đã thôi tổng biên tập báo Tuổi Trẻ từ 1991. Tôi đã đọc tập hồi ký đầu tiên của Tô Hoài sau đó có thêm Chiều Chiều và Ba người khác với tất cả sự xúc động của một kẻ hậu sinh, mà nhờ tập sách, có thể hình dung được những gì mà thế hệ cha anh mình đã phải trải qua trong đời cầm bút. Và tôi biết ơn tác giả, đã đủ cả dũng cảm lẫn tài năng để vẽ lại bức toàn cảnh một thời ấy. Và tôi cảm thấy những thị phi quanh nhà văn này không còn quá quan trọng. Nếu ông ẩn nhẫn là để có thể viết và lưu lại cho đời sau những tác phẩm thế này, như một người “thư ký thời đại” đúng nghĩa, ông xứng đáng được vinh danh và yêu quý. NỐT NHỮNG GIỌT CUỐI ĐỜI Hình như cùng với cốc rượu, ông già bảy mươi ấy đang kề cà, rỉ rả, tiện đâu nhớ đó, tiện đâu nhắc đó, thành lời, thành chữ, thành một cuộc gọi hồn tập thể không có đèn hương, chỉ bằng nỗi chân tình. Chẳng phải vô cớ mà hai chân dung ấy bỗng nổi bật đến thế, rõ ràng, sắc nét đến thế. Một Nguyễn Tuân khủng khỉnh, dềnh dàng, tao nhã mà sắc cạnh, kẻ mắc chứng đi, bởi thứ nghiệp chướng “Ta muốn khi ta chết đi/ Da ta được thuộc làm cái va li”. Nguyễn Tuân, người chỉ nhấm nháp để thưởng thức mọi hương hoa của cuộc sống, người chỉ làm cái gì mình thích, đúng với cung cách của một con nhà danh gia đại thần. Còn Nguyên Hồng, xuềnh xoàng, lếch thếch, gặp đâu hay đó, chẳng phân biệt sang hèn, ngon dở, chấp nhận cuộc đời ở tất cả mọi dáng vẻ. Nguyễn Tuân ghét mùi hoa sữa quá gắt, ngay giữa rừng cũng chỉ ăn thịt bò nấu lần đầu, và đi hát Khâm Thiên cũng chỉ dan díu với giọng ca sang nhất. Nguyễn Tuân bị lấy cắp xe đạp và từ đấy không đi xe đạp nữa. Nguyễn Tuân chỉ lặng yên ngồi nghe trong những cuộc phê bình kiểm điểm thời 1957, 1958, nhưng trong đêm Nô- en Hà Nội đang đương đầu với bom Mỹ, đã cho chuẩn úy phi công bị bắn rơi Giôn một bài học “Bao giờ được về thì nhớ học lại địa lý. Không có hai nước Hoa Kỳ, không có hai nước Việt Nam…”. Nguyễn Tuân, người lúc nào cũng tâm tâm niệm niệm cái này ông phải viết, cái này tôi phải viết, cái người đã nuốt xương cốt đến cả chục con hổ Lai Châu, hổ Xiêm Lào ấy rồi cũng tới lúc phải chống nạng và uống thuốc trợ tim vì chứng thấp khớp, chấp nhận đứng ngoài những cuộc lên đường. Nguyễn Tuân, người được vẽ như một con sư tử, rồi cũng đến lúc phải từ biệt cuộc đời, để lại bao nhiêu câu nói trứ danh, kiểu “tao ghét đứa nào uống rượu để nhắm thằng khác uống rượu” hay “bao giờ tao chết, nhớ chôn theo với tao một thằng phê bình”… Còn Nguyên Hồng, mau nước mắt, ngày đêm đi đâu cũng kè kè chiếc cặp đựng bản thảo, có thể chứa từ thịt chó ăn thừa đến miếng giấy dầu để dùng vào cái việc cực gay gắt. Nguyên Hồng uống rượu chợ, nhắm ổi, cà muối xổi, bánh cuốn thì làm luôn cả chục. Nguyên Hồng nằm xoài ra lề đường để thưởng thức tẩm quất dạo, mê từ bà chủ quán bia cho tới chị hàng xén. Nguyên Hồng không đi Sài Gòn đã giải phóng dù chưa từng tới cái xứ sở của chính nhân vật Năm Sài Gòn của mình. Nguyên Hồng khóc khi bị chủ quán người Tàu đuổi vì gói thịt chó, khóc cả khi ăn những dĩa lốc bểu Lạng Sơn bốc khói chạnh nhớ tới quê hương Hải Phòng. Nhưng lần khóc quy mô nhất có lẽ là vào những buổi kiểm điểm triền miên lúc phụ trách tuần báo Văn của Hội Nhà Văn thời kỳ 1957. Trong những buổi ấy, Nguyên Hồng cứ vuốt đi vuốt lại chồng báo, nước mắt đầm đìa “Tôi thức đêm thức hôm.. bỏ hết sáng tác… ngày đêm chỉ nghĩ đến tờ báo… Bài này đề tài công nhân… bài về kháng chiến… bài về thống nhất… Tôi không thể… không thể…” . Nguyên Hồng khi đọc bài Tô Hoài viết để đăng báo đã hét vào mặt Tô Hoài “Tiên sư mày, thằng Câu Tiễn! Ông thì không, Nguyên Hồng thì không!… Đủ, đủ lắm rồi. Ông đ. chơi với chúng mày nữa. Ông về Nhã Nam!” . Nói là làm, vơ chồng con cái dắt díu nhau, mang vác nhau về lại vùng đồi heo hút ngày xưa kháng chiến, chẳng tơ màng gì đến thứ bụi bặm chốn phồn hoa. Nguyên Hồng, người ung dung nơi xó rừng với bàn viết là cái chõng tre và chiếc chiếu trải trên nền đất, người duy nhất đã xin về hưu non với cái cười hả hê thách thức “Ông đố đứa nào bắt chước được ông đấy!”. Còn nữa. Còn Phan Khôi với cái tính ngang như cua. Mười giờ đêm, khi tướng Nguyễn Sơn đang oang oang kể chuyện trong nhà họp, Phan Khôi ngủ không được đã đi xuống, thò đầu vào cửa phòng quát “Nói to như thế không sợ bị đứt cổ à?” , rồi quay ra, lại chui vào màn. Còn Xuân Diệu với nước mắt và sự lặng câm trong những tối bị kiểm điểm bởi tư tưởng tư sản trong những mối tình trai không bao giờ được thỏa. Còn Nguyễn Bính với báo Trăm Hoa khi bị phê bình nhắc nhở đã trả lời Tô Hoài “Trăm Hoa phải thế mới là Trăm Hoa của Nguyễn Bính. Nếu không thì mày làm quách, cho xong!” . Nguyễn Bính với câu chuyện thương tâm về đứa con không mẹ, mà vào một đêm say rượu, người bố ấy đã trao cho một người qua đường tình cờ nào đó, để hàng bao nhiêu năm sau, cứ mỗi lần nhắc đến, lại đầm đìa nước mắt. Còn Nguyễn Huy Tưởng mà ở mỗi người bạn, mỗi cán bộ cấp cao, Nguyễn Huy Tưởng đều tìm ra những ưu điểm và tô hồng rầm rộ, khi xảy ra sư kiện Hungary 1956 đã nói “Nước Hungary trong phe xã hội chủ nghĩa, nhưng trước nhất, nước Hungary là nước Hungary đã. Ông thấy thế nào? Tôi không hiểu, tôi không hiểu sao”. Còn đội viên giảm tô Nguyễn Tư Nghiêm cả tuần không xâu chuỗi được bần có nông nào, hoảng quá, phát dại, suốt ngày vơ vẩn ngoài đồng, bắt cào cào châu chấu ăn sống. Còn Ngô Tất Tố ở Chợ Chu, khi bị một kẻ không ra gì lên lớp, đã khóc, quệt nước mũi vào gốc cây, sụt sùi với Kim Lân “Làm người khó lắm, bác ạ ” . Rồi Đặng Đình Hưng bị khai trừ khỏi đảng, Văn Cao bị kỷ luật cảnh cáo, Nguyễn Tư Nghiêm và Dương Bích Liên xin ra khỏi đảng, Hoàng Cầm ra khỏi Ban chấp hành… Rồi những truyện ngắn về con hổ, con chó xấu xí, cả con rùa con cá cũng trở thành có vấn đề! Chính Tô Hoài cũng phân vân, tự hỏi mình “Tôi theo đuổi lý tưởng từ những ngày bóng tối. Không có cách mạng, tôi làm sao nên người như bây giờ. Làm sao tôi lại có thể nghiêng ngả, có thể bị lũng đoạn được nhỉ… Tôi không tin tôi đến nỗi đù đờ thế”. Tô Hoài gắn bó với những chốn đèo heo hút gió nhất của rừng Việt Bắc, có mặt ở Cửa Tùng, Vĩnh Linh, lặn lội trong thành phố Hà Nội ngày đêm chống trả bom Mỹ, có mặt ở bao nhiêu miền đất khác trên khắp các châu lục. Tô Hoài nhậu nem rán với nhân nhau đàn bà đẻ cùng Nguyên Hồng, cũng lại cùng bàn với rượu rom thượng hạng Pháp. Tô Hoài ở giữa họ, giữa tất cả những bè bạn ấy, trong những câu dạy bảo, nhiếc mắng. Của Như Phong “Thằng ngoại ô láu cá, văn chương đẽo gọt”. Của NguyễnTuân “Tao chúa ghét cái thằng bợm bia rượu mà hàng ngày lại uống nước lạnh… Chó biết cái thằng này thế nào là thật! Tao ghét cái cười mủm mĩm hiền lành không hiền lành của mày”. Tô Hoài tự nói về mình “Tôi sinh ra nơi thành phố làng mạc lẫn lộn, túi bạc đâm toạc tờ giấy, có tiền là có tất cả, bấy lâu tôi lăn lóc trong khóe đời ấy”. Để rồi khi Nguyễn Tuân đã bỏ đi, Tô Hoài tưởng như mình vẫn ngồi uống một mình, để bật khóc khô mấy tiếng “Ô hô, Nguyễn Tuân! Nguyễn Tuân ôi!”. Cả một đám đông tài hoa, yêu nước, đầy hào khí mà cũng không thiếu những tai ương, đau khổ. Những nhà văn nhà thơ, nhạc sĩ họa sĩ… ấy, công dân của một đất nước trải qua bao chìm nổi, cũng chẳng thể nào từ chối được thân phận ba chìm bảy nổi của mình. Chỉ có điều là dù ngoài mặt cố gượng cười thì trong lòng vẫn cứ héo dần đi. Hầu hết những người Tô Hoài nhắc tới đều đã ra người thiên cổ. Nhưng dưới những lời kể miên man tưởng chừng chợt nhớ chợt quên của Tô Hoài, họ bỗng sống lại, đi đứng, nói năng với tất cả những gì riêng tư sâu kín nhất mà chỉ những người đồng cảnh mới có đủ yêu thương để thấu hiểu và chia sẻ. Mà nếu không hiểu được con người họ, thì người đời sau cũng chẳng bao giờ hiểu được hết giá trị của tác phẩm, cũng như cái giá họ phải trả để mang nặng đẻ đau và che chắn những đứa con tinh thần đã ra đời trong hoàn cảnh vô cùng ngặt nghèo gian khó ấy. Đánh giá

hồi ký cát bụi chân ai